بین النهرین

نخستین قوم بزرگ و پایداری که در بین النهرین جنوبی مستقر شدند سومریان بودند که مردمی غیر سامی شناخته شده اند ؛ و به قرائنی چنین برمی آید که از نواحی شرقی تر آسیا (هند یا ایران) وارد آن سرزمین شده بودند . سومریان در اوّل هزارهٔ سوم ق.م خط میخی را اختراع کردند و بوسیلهٔ آن دین و فرهنگ و هنر خود را به نواحی مجاور گسترش دادند (خصوصا به آشوریان و هخامنشیان) . ایشان در انواع هنرهای اصلی چون معماری و پیکرتراشی و نقش برجسته و نقاشی ، و هنرهای فرعی مشتمل بر سفالگری ، مفرغکاری ، عاجکاری ، شیشه گری چندرنگ ، منبتکاری روی چوب ، زرگری ، ترصیع سنگ های قیمتی ، ریخته گری و بافندگی مهارت داشتند .
در آغاز هزارهٔ سوم ، سفالگری و لعابکاری کاشی منقوش در آن ناحیه ، که شامل بخشی از خاک خوزستان امروزی تا کوه های بختیاری بود و کلا عیلام خوانده می شد ، به کمال زیبایی و ظرافت رسید ، و آثار مکشوف در شوش ایران و ارپاچیّه عراق نمایانگر آن است .
در ٢٣٠٠ ق.م اکّدیها که قومی سامی بودند به سرکردگی ساراگون ، که خود یکی از لشکریان فرمانروای کیش از شهرهای عمدهٔ سومر بود ، بر سومریان چیره شدند و عیلام و نواحی شرقی دجله را به تصرف درآوردند ، و شهر بابل را پایتخت دولت نوبنیاد اکّد قرار دادند ، و بعدا تا سوریه و آسیای صغیر پیش تاختند . از آن پس هنر در آن خطّه سومری ماند و حکومت اکّدی ، که آن هم صد و پنجاه سالی بیش دوام نیاورد ، مسخّر قوم گوتی شد که از شمال هجوم آورده بودند .
خلاصهٔ تاریخ هنر ( پرویز مرزبان )