میراث اوده

ایرانیان هنوز بر این باور بودند که مجتهدین ، به‌خصوص بعضی از ارشدترین‌شان در نجف ، عامل انگلیسی‌ها هستند . مظفرالدین‌شاهِ مرحوم نیز همین عقیده را داشت . این باور به میراثِ اوده در ۱۸۴۹ برمی‌گشت که موقوفه‌ای در هند به منظور رفاه زائران هندیِ اماکن مقدس شیعه ، در بین‌النهرین بود . در ۱۸۹۹ پس از آنکه شکایاتی به‌عمل آمد از اینکه مجتهدین نجف و کربلا از وجوه این موقوفه سوءاستفاده می‌کنند ، نماینده‌ی مقیم بریتانیا در خلیج‌فارس مقیم بوشهر ، یک نفر ناظر برای نظارت بر مجتهدینی که مأمور توزیع این پول بودند تعیین کرد . در ۱۹۰۳ به‌ذهن آرتور هاردینگ ، وزیرمختار در تهران خطور کرد که می‌توان از این تماس با مجتهدین به‌عنوان آخرین وسیله‌ی بازداشتنِ شاه از فروش کشورش به روس‌ها استفاده کرد . تماسی ناشیانه و بی‌پروا با آنان گرفته شد که مجتهدین ناچار شدند رد کنند ، زیرا مایل نبودند مستقیماً با انگلیسی‌ها معامله کنند . در این راستا تلاش دیگری به‌عمل آمد و آن 'قرضه‌ای' به‌مبلغ ۲۰۰۰ لیره (درحدود ۱۰۰۰۰۰ لیره‌ی امروزی) به آستانِ قدس مشهد از طریق بانک شاهنشاهی بود . این کاری خلاف قاعده به‌شمار می‌رفت و هاردینگ نوشت هرچه در توان داشته باشد برای جلب نظر روحانیان می‌کند ، "ولی کار کردن با آنها بدون تخلف از محدوده‌ی رسوم دیپلوماتیک کاری بسیار ظریف و حساس است ." تبلیغات بعدی روس‌ها سبب شد که به بسیاری از این ضد روسیانِ میهن‌دوست برچسب عامل انگلیس زده شود [!!]
ایران در بازی بزرگ ( آنتونی وین )